Öflug endurkoma!

Ég var aldrei neinn sérstakur aðdáandi Þorsteins Pálssonar þegar hann var í pólitík. Ég verð þó að viðurkenna að álit mitt á Þorsteini hefur vaxið mikið síðustu vikur. 

Hugsanlega er hér sá leiðtogi sem við þurfum á að halda þessa dagana? 

Fagna aðildarumsókn

Ég fagna niðurstöðu Alþingis þess efnis að sækja um aðild að ESB. Tel að það sé eina leiðin til að fá úr því skorið hvort við eigum samleið með öðrum Evrópuþjóðum eða ekki. Vel kann að vera að ríkjum ESB sé svo umhugað að fara illa með smærri aðildarríki að samningurinn verði óaðgengilegur.

Margir þingmenn nota orðið hagsmunamat í þessu máli. Ég er sammála þeirri nálgun. Það á einfaldlega að láta meiri hagsmuni ganga fyrir minni. Það á ekki að láta sérhagsmuni fárra ganga fyrir heildarhagsmunum margra. Þetta hafa sumir kallað ókost við ESB. Við ráðum okkur ekki fullkomlega í öllum málum. Reyndar fórum við dálítið, svo ekki sé meira sagt, illa að ráði okkar. Við þurfum einnig að taka tillit til annarra. Það finnst sumum galli.

Ég tel mikilvægt að horfa eftir sóknarfærum sem hugsanleg innganga í ESB hefur í för með sér. Sú ógnun sem sumar greinar verða fyrir ætti um leið að vera tækifæri fyrir aðrar greinar. Við eigum ekki að gefa okkur að allt verði eins og áður.

Aðalkosturinn við ESB að mínu mati er annars vegar möguleiki okkar á að taka upp nýjan gjaldmiðil og svo gegnsæi í verðlagningu. Það verðlag sem almenningur býr við hér er óásættanlegt og afleiðing sérhagsmunagæslu. Því þarf að ljúka, almenningi til heilla. 

Er ESB lausnin?

Það er mjög erfitt að svara þessari spurningu. Ástæðan er fyrst og fremst sú að það virðist ekki vera ljóst hver vandinn er! Því er erfitt að segja af eða á með ágæti ESB.

Ég hef lengi verið þeirrar skoðunar að Ísland ætti að ganga í ESB og taka upp Evru. Það þurfti ekki kreppu til. Að sjálfsögðu hefðum við ekki losnað við kreppuna en mér er til efs að við stæðum frammi fyrir eins miklum vanda nú ef við hefðum gengið í ESB þegar við áttum að gera það.

Ég held einnig að við værum ekki að fást við þau undarlegu mál sem tengjast arðgreiðslum til eigenda sem skulda allan sinn eignarhluta og munu líklega aldrei standa skil á honum. Verð að viðurkenna að mig skorti hugmyndaflug til að láta mér detta svona fléttu í hug. En ég er auðvitað engin fjármálasnillingur! 

Pólitísk hegðun!

Ein stærsta hindrunin fyrir því að skipulagsheildir geti tileinkað sér nútímaleg vinnubrögð, sem m.a. hafa þarfir viðskiptavina/skjólstæðinga, að leiðarljósi er það sem kallað hefur verið pólitísk hegðun. Þessi hegðun hefur verið skilgreind af mörgum fræðimönnum og ein hljóðar svo:

"Sú viðleitni einstaklings að vinna eigin hugmyndum brautargengi og koma í veg fyrir að andstæða sjónarmið nái fram að ganga."

Hér skal tekið fram að þegar talað er um pólitíska hegðun í skilningi stefnumótunar er ekkert sérstaklega verið að fjalla um stjórnmál, stjórnmálamenn eða stjórnmálaflokka. Heldur hegðun sem einkennist fyrst og fremst af því sem að framan greinir.

Hins vegar á þetta gjarnan vel við þegar stjórnmál eru annars vegar, sérstaklega þegar blandað er saman rekstri og pólitík. Það getur verið slæm blanda. Meirihluti á hverjum tíma hefur hagsmuni af því að láta líta svo út að allt sé í góðu lagi og að allir séu ánægðir. Minnihluti hefur hins vegar hag af því að láta líta svo út að allt sé slæmt, allt gangi illa og allir séu óánægðir. Virðist þá litlu skipta hvaða flokkur er við völd hverju sinni. Flestir virðast taka þátt í þessum slag. Niðurstaðan er sú að hagsmunir viðkomandi skipulagsheildar verða fyrir borð bornir. Sama þá þá við um viðskiptavini eða skjólstæðinga viðkomandi skipulagsheildar.

Stjórnvöld standi frammi fyrir miklum erfiðleikum nú. Taka þarf margar erfiðar ákvarðanir og mikilvægt að þær verði sem flestar réttar og góðar. Vandinn við það er að það sem einum þykir rétt, kann öðrum að þykja rangt. Þar hefur oftar en ekki pólítisk afstaða ráðið för, þ.e. ef maður er í minnihluta þá er maður á móti, jafnvel þó svo að tillagan sem slík sé skynsamleg og jafnvel þó svo að maður hafi lagt fram sömu eða svipaða tillögu á meðan að maður var í meirihluta!

Það er aldrei mikilvægara en nú að stjórnmálamenn láti af háttalagi sem þessu. Ef það gerist ekki er hætt við að teknar verði margar slæmar ákvarðanir sem þjóna þröngum pólitískum hagsmunum fárra en gætu skaðað marga til lengri tíma.  

Dæmi um slæmar ákvarðanir eru flatur niðurskurður og hátekjuskattur. Flatur niðurskurður hefur það í för með sér að skorið er jafn mikið niður hjá skilvirkri einingu og hjá óskilvirkari einingu. Í því fellst sóun. Hátekjuskattur skilar yfirleitt litlum viðbótartekjum og virðist fyrst og fremst hafa það hlutverk að afla pólitískra vinsælda. Ef slík skattamismunun á að skila einhverjum árangri þá er nauðsynlegt að setja mörkin við millitekjur. Þá er beinlínis verið að refsa fólki sem vill leggja mikið á sig til að sjá sér og sínum farborða. Reynslan sannar það. Hátekjuskattur hefur einnig neikvæði áhrif á vilja launþega til að koma sér undan eðlilegum skattgreiðslum. Í raun má færa fyrir því rök að hagkvæmt gæti verið að lækka tekjuskatt verulega. 

Slík ákvörðun er þó væntanlega of rótæk sem stendur.

Óábyrg fréttaumfjöllun!

Eins og alþjóð væntanlega hefur áttað sig á hefur verið skrifað undir samkomulag um IceSave deiluna. Sama alþjóð virðist alls ekki átta sig á því hvað það hefur í för með sér, enda varla von þar sem upplýsingar um málið eru mjög takmarkaðar.

Sem fyrrum stjórnandi úr atvinnulífinu þá átta ég mig á því að stundum þurfa upplýsingar að vera takmarkaðar. Fyrir því eru ýmsar góðar og gildar ástæður. Ég hef ákveðið að treysta því í þessu tilviki. Viðurkenni að ég botna satt best að segja ekkert í málinu og myndi aldrei fara að tjá mig um kosti eða galla samkomulagsins með svo takmarkaðar upplýsingar.

Frétta- og dagskrárgerðarfólk hafa, eins og von er, mikinn áhuga á að fá upplýsingar um málið. Þannig hafa þau dregið til sín hvern sérfræðinginn af öðrum til að útskýra fyrir þjóðinni hvað í samkomulaginu fellst. Allir eiga sérfræðingarnir það sameiginlegt að tala um takmarkaðar upplýsingar en sumir láta það ekkert hindra sig í að tjá sig um ágæti samkomulagsins. Þar fer þetta ágæta fólk út af sporinu, þ.e. sérfræðingssporinu. Tjá sig gjarnan fjálglega um galla samkomulagsins, hve það sé óábyrgt og hvað sé verið að fara illa með þjóðina. Þarna breytist viðkomandi úr sérfræðingi sem kallaður er til til að fjalla um tiltekið mál, sem ekki allir hafa yfirsýn yfir, í einstakling sem hefur skoðun á einhverju máli.

Auðvitað má fólk hafa skoðanir. Skárra væri það nú. Það er hins vegar mikilvægt að gera greinarmun á því hvort um er að ræða sérfræðiálit eða skoðun einstaklings.

Það hefur einnig vakið athygli mína hvað sumt dagskrárgerðarfólk hefur sterkar skoðanir á málinu. Stundum svo sterkar að viðmælandinn kemst ekki að. Er það hlutverk dagskrárgerðarfólks eða fréttamanna að vera stöðugt að koma eigin skoðunum á framfæri? Ég held ekki. Þetta fólk gegnir mikilvægu hlutverki varðandi það að draga fram ólík sjónarmið og skoðanir annarra.  Ættu að einbeita sér að því.

...en svo öllu sé til haga haldið þá er ég hund fúll yfir IceSave málinu!

Græðgin gleður!

Sjálfsagt verður erfitt að finna einhverja eina haldbæra skýringu fyrir því að efnahagskerfið á Íslandi fór þá leið sem það fór. Þær eru eflaust margar.

Mér finnst þó ástæða til að draga fram eina skýringu en það er GRÆÐGI. Ef horft er yfir sviðið þá virðist sem GRÆÐGI hafi verið einn aðaldrifkraftur efnahagskerfisins. Virðast þar fáir undanskildir, jafnvel ekki undirritaður! Afleiðingarnar eru þó mis alvarlegar. Fyrir suma skapar þetta aðeins óþægindi og kannski smávægilega leiðindi á meðan aðrir standa frammi fyrir stórkostlegu áfalli hjá sér og sínum. 

Áður en lengra er haldið þá hvet ég alla sem ekki hafa séð myndina Wall Street frá 1987 að horfa á þá ágætu mynd. Þeir sem hafa séð hana ættu bara að horfa á hana aftur. Það eru mörg mjög góð atriði í myndinni. Eitt sterkasta atriðið er þegar Gordon Gekko, sem leikinn er af Michael Douglas, sannfærir fundarmenn um að GRÆÐGI sé drifkraftur framfara. (sjáið þetta atriði hér).

Mjög margir virðast hafa tileinkað sér "möntru" Gekko. Það var t.d. dálítið undarlegt að verða vitni að því að sölumenn höfnuðu staðgreiðslu en hvöttu væntanlega kaupendur þess í stað til að taka lán. Það væri miklu betra. "Svo leikur þú þér bara eitthvað með peninginn!" sögðu þeir. Svipuð hugmyndafræði hefur verið í stærri kaupum almennings. s.s. húsnæðiskaupum, þar sem væntanlegir "eigendur" létu óprúttna sölumenn sannfæra sig um að hægt væri að kaupa dýra húseign án þess eiga krónu upp í! Þar hefur GRÆÐGI beggja ráðið för.

Alvarlegustu tilvikin eru þó þegar stjórnendur stöndugra fyrirtækja létu GRÆÐGINA verða til þess að þeir misstu sjónar á kjarnastarfsemi fyrirtækisins og létu sannfæra sig um að fjárfestingar með lántöku væri besta leiðin til að stuðla að vexti og velgengni starfseminnar. Aftur er það GRÆÐGI beggja sem ræður för. Átakanlegt dæmi um þetta má lesa í MBL sunnudaginn 31. maí í umfjöllun Agnesar um sjávarútvegsfyrirtæki á Snæfellsnesi.

 Það er því miður þannig að þeir sem kenna öðrum um ættu kannski að líta í eiginn barm fyrst. Hvað er það annað en GRÆÐGI að halda að hægt sé að komast yfir hluti án þess að eiga fyrir þeim? Hvað er það annað en GRÆÐGI þegar venjulegt launafólk á Íslandi skuldbreytir íbúðaláni í einhverja erlenda mynt? Hvað er það annað en GRÆÐGI þegar sölumaður leggur mikið á sig til að sannfæra kaupanda um að betra sé að taka lán en að staðgreiða það sem keypt er? Og hvað er það annað en GRÆÐGI sem verður til þess að kaupandinn trúir þessu?

Við getum því sjálfum okkur um kennt. Sumir lenda kannski betur í þessu en aðrir en allir eitthvað. Munum bara að af engu verður ekkert. 

 

Reikningurinn sendur á almenning

Það eru margar flóknar ástæður fyrir því af hverju efnahagskerfið fór þá leið sem það fór. Sumar tengjast ytri aðstæðum, aðrar tengjast okkar innra skipulagi. Þar brugðust margir. Eru þar fræðimenn og háskólakennarar ekki undanskildir.

Þingmenn og sveitarstjórnarmenn brugðust trausti almennings. Þetta er það fólk sem hefur valist, eða valdi sig sjálft, til forystu í þágu almennings. Margir gáfu ekki kost á sér til áframhaldandi þingsetu og enn aðrir náðu ekki kjöri. Sveitarstjórnarmenn hafa hins vegar ekki tekið sömu ábyrgð og margir þingmenn gerðu. Þeir þurfa að gera það. Vandi sveitarfélaganna nú er ekki aðeins vegna ytri aðstæðna. Sveitarstjórnarmennirnir sem íbúarnir völdu til að reka sveitarfélögin brugðust. Þess vegna eru þau mörg hver í miklum vanda.

Það er auðvelt að gagnrýna viðbrögð stjórnvalda. Nánast hvað sem er gert er hægt að gagnrýna af þeirri einföldu ástæðu að það þarf að taka margar sársaukafullar ákvarðanir. Það veldur mér hugarangri að á meðan að almenningur kallar eftir úrbótum í vanda heimilanna þá skuli útspil stjórnvalda vera það að hækka álögur á fólk. Látum vera að áfengi og bensín skuli hækka. Það er neysla sem að einhverju leyti er valkvæði. 

Það sem er slæmt við ákvörðunina er að hún hefur bein áhrif á vísitöluna. Verðtryggingin er út af fyrir sig ill nauðsyn. Það er því mikilvægt að stjórnvöld séu ekki að "fikta" í vísitölunni með ákvörðunum sínum. 

 Það er alltof einföld leið að ætla að velta vandanum yfir á almenning með þessum hætti. Hér held ég því miður að verið sé að henda hundraðkalli til að taka upp krónu. Það er nánast öruggt að viðbrögð almennings munu ekki láta á sér standa. Út frá PR sjónarmiði er þetta því afar óklókt. Betra hefði verið að koma með jákvætt inngrip fyrst, svo mætti skoða skattahækkanir. 

Vorráðstefna Viðskiptafræðistofnunar

Vorráðstefna Viðskiptafræðistofnunar verður miðvikudaginn 20. maí og hefst hún með erindi aðalfyrirlesarans, prófessors Michael Evan Goodsite, kl. 10 stofu 101 í Odda. Erindið ber yfirskriftina Corporate Strategies and Climate Change.

Alls verða 20 erindi í 6 straumum. Erindin eru mjög fjölbreytt eins og vænta má en þau tengjast hagfræði, mannauðsstjórnun, markaðsfræði, stjórnun og stefnumótun. Ég verð málstofustjóri á hagfræðimálstofu sem hefst kl. 11 í Háskólatorgi 101. Fyrirlesarar eru Katrín Ólafsdóttir, Guðmundur Kristján Óskarsson og Helgi Tómasson. Erindi Katrínar fjallar um launamun kynjanna, Guðmundar um heilbrigðisútgjöld og Helga um verðtryggða samninga. Áhugafólk um þessi málefni er að sjálfsögðu hvatt til að mæta.

Sjálfur tengist í þremur erindum sem haldin verða í Háskólatorgi 102 kl. 15. Fyrsta greinin er skrifuð með Art Scalk og fjallar um markaðshneigð í bankakerfinu. Önnur greinin er skrifuð með Auði Hermannsdóttir og Friðriki Eysteinssyni og fjallar um ímynd banka í kjölfar bankahrunins. Þriðja greinin er skrifuð með Guðmundi Skarphéðinssyni og Gylfa Dalmann og fjallar um þáttagreiningu DOCS út frá þekkingarstjórnun. 

Áhugasamir geta séð þessar greinar á heimasíðunni minni, www.hi.is/~th undir rannsóknir.

Fyrirgefning syndanna!

Okkur hefur verið fyrirgefið. Bretar gáfu okkur stig!

Alþjóða hvað?

Ónefndur skóli hér í bæ auglýsir um þessar mundir alþjóðlegt nám. Þetta hefur vakið athygli mína og hef ég lagt mig fram um að reyna að átta mig á í hverju þetta liggur.

Í ljós kemur að flestir, ef ekki allir, nemendurnir eru íslenskir en námið fer fram á ensku. Varla dugar það til að gera nám alþjóðlegt, eða hvað? Til viðbótar er að margir kennararnir eru útlendingar. Ætli það sé það sem geri það að verkum að námið telst alþjóðlegt? Útlendingar að kenna íslendingum á ensku!

Þetta væri eins og að hæna yrði að manni við það eitt að inn í hæsnabúið komi maður!